Op 4 mei herdenken we de slachtoffers van oorlogsgeweld en vredesoperaties sinds het begin van de Tweede Wereldoorlog. Hieronder leest u de toespraak van Arie van Erk tijdens de herdenking:
We herdenken ieder jaar op 4 mei, dus ook vandaag, alle burgers en militairen die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen of vermoord, zowel tijdens de Tweede Wereldoorlog en de koloniale oorlog in Indonesië, als in oorlogssituaties en bij vredesoperaties daarna.
Joodse mensen, Sinti, Roma, homoseksuelen die werden omgebracht. Verzetsmensen en soldaten die sneuvelden. Onschuldige burgers die omkwamen, zijn allen slachtoffers die zijn gevallen. Zij allen hebben een groot offer gebracht voor vrede en vrijheid.
Het thema van de herdenking is dit jaar: 'Vrijheid vertelt'. Een gedicht van Leo Vroman geeft dat kernachtig weer:
‘Kom vanavond met verhalen
hoe de oorlog is verdwenen
en herhaal ze duizend malen:
alle malen zal ik wenen.’
Een verhaal over iets wat zich hier in ons dorp in de Tweede Wereldoorlog heeft afgespeeld is zeer kort geleden bekend geworden en ik vind het een goed moment om nu te vertellen. Het speelde zich af in onze Hoofdstraat vlakbij de pomp, waar nu chocolaterie Pierre is gevestigd. Pro Juventute was een particuliere instelling voor het begeleiden van kansarme kinderen uit sloppenwijken van Amsterdam. Zij huurden het huis hier bij de pomp en brachten daar jongeren in de leeftijd van 15 tot 18 jaar onder. Dit ter voorkoming van jeugdcriminaliteit.
In de oorlog veranderde hun doelstelling, namelijk het laten onderduiken van joodse kinderen om deportatie naar concentratiekampen te voorkomen. Dit uiteraard met alle risico’s van dien.
Zo zijn er vele levens van jonge kinderen gered hier in Hillegom. Nog maar heel kortgeleden is dit verhaal bekend geworden, dankzij de dochter van een van die jonge onderduikers. Ze vond een verslag van haar vader en kwam bij de vrienden van oud Hillegom terecht. Hun actieve lid, Alphons Maas heeft de puzzel vervolgens gelegd en zo heeft deze plek in Hillegom nu een eigen verhaal.
De kracht van verhalen is groot. We begrijpen meer en kunnen ons beter inleven in de ander.
Volgend jaar vieren we dus op 5 mei 80 jaar bevrijding.
‘Dit nooit meer’, zeggen we dus al bijna tachtig jaar. En gelukkig is het nooit meer zo ver gekomen. Althans, niet in ons land.
Maar elders in de wereld is het heel onrustig en zijn er wel oorlogen, zoals in de Oekraïne en Midden Oosten, en dat voelen we hier ook.
We zien beelden van bezetting, geweld en hongersnood. Van kapotgeschoten steden. De vluchtelingenstroom is ongekend hoog. Ons gevoel van machteloosheid is groot.
Misschien verklaart deze machteloosheid de felheid in discussies. Standpunten lijken zich steeds verder te verharden. Groepen komen tegenover elkaar te staan. En inmiddels worden ook hier in Nederland burgers zoals u en ik, onschuldige mensen, aangevallen vanwege hun geloof of achtergrond.
Daar moeten we ons bewust van zijn en ons tegen verzetten. Daar kan iederéén een bijdrage aan leveren.
Dat geldt ook voor het antisemitisme wat sinds de oorlog in de Gazastrook opnieuw de kop op steekt, terwijl de Holocaust in de Tweede Wereldoorlog ons toch heeft geleerd dat we ons altijd moeten verzetten tegen elke vorm van discriminatie en racisme.
“Als de vrijheid op de proef wordt gesteld moeten wij haar steviger omarmen.”: schreef Hans Keilson die zijn ouders in Auschwitz verloor. Deze observatie is nog steeds belangrijk. Als een discussie fel is, gaat de bereidheid om te luisteren naar elkaar als eerste het raam uit. Omgangsvormen verruwen en het speelveld wordt verdeeld in voor of tegen.
Dat past niet bij de open en vrije democratie die we in Nederland zijn; aan ons allen de taak om onze vrijheid te bewaken en om polarisatie, discriminatie en racisme tegen te gaan.
